Ο βασιλικός πολτός αποτελεί ένα προϊόν κυψέλης με υψηλή διατροφική αξία. Παράγεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των νεαρών μελισσών με σκοπό να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες όλων των προνυμφών τις τρείς πρώτες μέρες και της βασίλισσας για ολόκληρη τη ζωή της. Η παροχή βασιλικού πολτού στις θηλυκές προνύμφες, που θα μεταμορφωθούν σε βασίλισσες, για οκτώ μέρες – μέχρι να σφραγιστούν τα κελιά – αποτελεί και τον παράγοντα αυτό, που θα οδηγήσει σε ένα ανεπτυγμένο αναπαραγωγικό σύστημα και σε μορφολογικές και ανατομικές διαφορές μεταξύ της βασίλισσας και των εργατριών. Η διαφοροποίηση αυτή, που οφείλεται αποκλειστικά στην διατροφή των προνυμφών αποτέλεσε το έναυσμα για την χρήση του βασιλικού πολτού από τον άνθρωπο, με μια πληθώρα ερευνών να πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια.

Ο βασιλικός πολτός αποτελεί ένα σύμπλεγμα πολλών συστατικών, πολλά από τα οποία ακόμη και σήμερα δεν έχουν τακτοποιηθεί. Η νέα προσέγγιση των ερευνών εστιάζει στην μελέτη δράσεων του βασιλικού πολτού με παράλληλη τεκμηρίωση αυτών με βάση την σύσταση του. Το προϊόν αυτό αποτελείται κυρίως από νερό, αλλά περιέχει και πληθώρα βιοενεργών συστατικών όπως λιπίδια, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, μεταλλικά στοιχεία, φαινολικά συστατικά κ.α.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον για ορισμένες από τις βιοδραστικές ουσίες που περιέχονται στο βασιλικό πολτό. Τέτοιου είδους συστατικά είναι τα ακόλουθα :

Πεπτίδια

Τα περισσότερα φυσικά απαντώμενα βιοενεργά πεπτίδια του βασιλικού πολτού έχουν αντιβακτηριακές ιδιότητες, ενώ, τα πεπτίδια που προέρχονται από τις πρωτεολυτικές αντιδράσεις αποδεικνύεται ότι ασκούν  υπερτασικές, αντιοξειδωτικές και αντιγηραντικές δραστηριότητες. Τα βασικά βιοενεργά πεπτίδια του βασιλικού πολτού που έχουν μελετηθεί είναι η royalisin και των jelleines.

Royalisin

Αποτελεί ένα πεπτίδιο που συνιστάται από 51 αμινοξέα, μεταξύ των οποίων οι έξι δομικές μονάδες κυστίνης σχηματίζουν ενμοριακούς δισουλφιδικούς δεσμούς δίνοντας  στο πεπτίδιο σφαιρική δομή. Το συγκεκριμένο πεπτίδιο έχει αποδειχθεί ότι έχει αντιμικροβιακή δράση έναντι όχι μόνο θετικών αλλά αρνητικών κατά Gramm  βακτηρίων. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι το συγκεκριμένο πεπτίδιο έχει αντιμικροβιακή δράση και έναντι του  Panenibacillus larvae στο οποίο οφείλεται η Αμερικάνικη σηψηγονία, ενισχύοντας την προστατευτική δράση του βασιλικού πολτού στις βυθισμένες σε αυτόν μικρής ηλικίας προνύμφες.

Jelleines

Είναι μια ομάδα τεσσάρων πεπτιδίων που έχουν απομονωθεί από τον βασιλικό πολτό ( jelleine|,||,|||,|V)  με βασικές δομικές μονάδες τα αμινοξέα προλίνη, φαινυλαλανίνη, λυσίνη,  λευκίνη, σερίνη, ιστιδίνη (jelleine | ), την προσθήκη θρεονίνης (jelleine ||),  γλουταμινικού οξέος ( jelleine |||) και την απώλεια της ακραίας μονάδας ιστίνης (jelleine |V). Τα τρία πρώτα έχουν αποδειχθεί ότι έχουν ισχυρή αντιβακτηριακή και αντιμυκητιακή δράση, ιδιότητες που φαίνεται να μην εμφανίζει η |V.

Λιπίδια και λιπαρά οξέα

Ο βασιλικός πολτός περιέχει κυρίως μεσαίας αλυσίδας λιπαρά οξέα μονο-υδροξυλικά ή δικαρβοξυλικά, με 8-12 άτομα άνθρακα, κάποια από τα οποία είναι υδροξυλιωμένα σε ακραία ή εσωτερική θέση 2. Το βασικό λιπαρό οξύ του βασιλικού πολτού και με σταθερή δομή είναι το 10-υδροξυ-2-δεκεινικό οξύ (10-HDA) που αποτελεί το 1-6% της μάζας του.

Εκτός από τις μελέτες βιοδραστικότητας σε επίπεδα ομάδων ενώσεων βασιλικού πολτού μια άλλη ερευνητική προσέγγιση γίνεται με βάση την μελετώμενη κάθε φορά εφαρμογή του. Μέχρι σήμερα επιστημονικά έχουν τεκμηριωθεί μια πληθώρα βιοενεργών δράσεων.

Αντιμικροβιακή δράση

Οφείλεται κυρίως στις πρωτεΐνες, τα πεπτίδια και το 10-HDA που περιέχει. Τα αντιβακτηριδιακά πεπτίδια του βασιλικού πολτού είναι θετικά φορτισμένα λόγω της ύπαρξης λυσίνης, αρνινίνης και ιστιδίνης που τους επιτρέπουν να αλληλοεπιδρούν με τα ανιονικά φωσφολιπίδια της κυτταρικής μεμβράνης των μικροοργανισμών και να τους καταστρέφουν.

Αντιοξειδωτική δράση

Η αντιοξειδωτική δράση του βασιλικού πολτού οφείλεται στα φαινολικά, πρωτεϊνικά και λιπιδικά συστατικά που περιέχει. Λόγω αυτής της σύστασης παρουσιάζει βιολογικές δράσεις έναντι εκφυλιστικών ασθενειών και έναντι του οξειδωτικού στρές.

Η νόσος Alzheimer (AD) είναι μια ευρέως διαδεδομένη, σχετιζόμενη με την ηλικία, πολυπαραγοντική νευροεκφυλιστική ασθένεια που έχει τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις παγκοσμίως. Τα μη ικανοποιητικά αποτελέσματα των διαθέσιμων φαρμακολογικών σχημάτων καθιστούν αναγκαία την αναζήτηση εναλλακτικών φυσικών πόρων που μπορούν να στοχεύσουν σε διαφόρους υποκείμενους μηχανισμούς της παθολογίας της AD και να μειώσουν την εμφάνιση ή/και την εξέλιξη της νόσου. Προς την κατεύθυνση αυτή ο βασιλικός πολτός έχει χρησιμοποιηθεί σε μία σειρά προκλινικών μελετών με στόχευση την νόσο και την γνωστική επιδείνωση που σχετίζεται με την ηλικία. Τα ευρήματα των ερευνών αναφέρουν ότι ο βασιλικός πολτός προάγει την επιβίωση και την λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων στοχεύοντας σε πολλαπλές αντιξοότητες στο νευρικό σύστημα όπως φλεγμονές, οξειδωτικό στρες, μιτοχονδριακές αλλοιώσεις, μειωμένη πρωτεόσταση, τοξικότητα. Μια πληθώρα κλινικών μελετών αποδεικνύουν την ευεργετική δράση του βασιλική πολτού στη βελτίωση της μνήμης, ενώ αν και υπάρχουν περιορισμένες συστηματικές κλινικές μελέτες σε ανθρώπους, εντούτοις σε αυτές διαπιστώνεται θετική επίδραση σε προβλήματα όπως η εξασθένηση της μνήμης, η κακή συγκέντρωση, η νευρικότητα, η κατάθλιψη και η αυπνία.

Επουλωτική δράση

Η επουλωτική δράση του βασιλικού πολτού έχει αποδοθεί σε μια ομάδα πρωτεϊνών (MRJP-2,3,7), η βιοδραστικότητα των οποίω έγκειται στην διέγερση των κερατινοκυττάρων για την παραγωγή κερατίνης και την αντικατάσταση της επιδερμίδας.

Ανοσοτροποποιητική απόκριση

Ο βασιλικός πολτός παίζει σημαντικό ρόλο έναντι αλλεργιών και φλεγμονών καθώς ενεργοποιεί το σχηματισμό αντισωμάτων ή την αναστολή δραστηριοτήτων των λευκών αιμοσφαιρίων. Σε μελέτη θεραπείας με βασιλικό πολτό έναντι του συστηματικού ερυθηματώδη λύκου σε παιδιά διαπιστώθηκε σημαντική βελτίωση εντός ενός τριμήνου. Στη γλυκο πρωτεινή MRJP-3 φαίνεται να αποδίδονται οι αντιαλλεργικές ιδιότητες του βασιλικού πολτού. Ισχυρές ανοσοτροποποιητικές δραστηριότητες παρουσιάζουν τα λιπαρά οξέα, 10-HAD και το3,10-DDA (3,10-διυδροξυ-δεκενοικο οξύ). Ένας σχετικά μεγάλος αριθμός in vitro μελετών δείχνει ότι το 10-HAD έχει θεραπευτική δράση έναντι της ρευματοειδούς αρθρίτιδας καθώς είναι δυνατόν να αποτρέψει την καταστροφή των αρθρώσεων αναστέλλοντας την παραγωγή της πρωτεΐνης MMP από τους αρθριτικούς ινοβλάστες.

Αντιδιαβητικές ιδιότητες

Κλινικές μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση βασιλικού πολτού μείωσε τα επίπεδα γλυκόζης και γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης και αύξησε την παραγωγή ινσουλίνης, χαρακτηριστικά που μπορεί να ελέγξουν τα προβλήματα διαβήτη.

Αντι-υπερχοληστερολαιμική δράση

Τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης (LDL) στο αίμα που προκαλούν πρόωρη αθηρωματική καρδιαγγειακή νόσο είναι ένα συνεχώς αυξανόμενης έντασης πρόβλημα στο σύγχρονο κόσμο. Η χορήγηση βασιλικού πολτού μείωσε τα επίπεδα χοληστερόλης και λιποπρωτεινης χαμηλής πυκνότητας. Σε έρευνα χορήγησης βασιλικού πολτού για δώδεκα εβδομάδες διαπιστώθηκε βελτίωση του λιπιδικού προφίλ και έλεγχος της δυσλιπιδαιμίας που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση στις γυναίκες. Σε άλλη έρευνα διαπιστώθηκε ότι η συνεχής χορήγηση βασιλικού πολτού για τρεις μήνες μείωσε σημαντικά τη συνολική χοληστερόλη LDL, βελτιώνοντας παράλληλα και τα επίπεδα της HDL (καλή χοληστερόλη), η οποία μειώνει την πιθανότητα καρδιαγγειακής νόσου.

Νευροτροφική δράση

Ο βασιλικός πολτός εδώ και αρκετά χρόνια έχει συνδεθεί με θετικές επιδράσεις στο νευρικό σύστημα όπως η βελτίωση της μνήμης. Οι δράσεις του αυτές, οφείλονται κυρίως στις μεγάλες ποσότητες ακετυλοχολίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που μεταφέρει νευρικά σήματα στους κατάλληλους υποδοχείς, αλλά και στο ακόρεστο λιπαρό οξύ 10-υδροξυ-trans-2-δεκενοικό οξύ (HDEA), που αυξάνει την παραγωγή νευρώνων.

 Επίδραση στο αναπαραγωγικό σύστημα και στη γονιμότητα

Ο βασιλικός πολτός είναι αποτελεσματικός στην αντιμετώπιση προεμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων σε γυναίκες και στην βελτίωση της ορμονικής ισοροπίας σε αρσενικά και θηλυκά άτομα. Οι δημοσιευμένες έρευνες αφορούν κυρίως σε θετικές επιδράσεις του αναπαραγωγικού συστήματος σε πειραματόζωα, όπως ποντίκια, κουνέλια κ.α. Περιορισμένες είναι οι μελέτες που αφορούν τον άνθρωπο όπως η αύξηση της γονιμότητας σε γυναίκες που κατανάλωναν τακτικά βασιλικό πολτό για τουλάχιστον 6 μήνες, δράση που αποδόθηκε στο p-αμινοβενζοικό οξύ που περιέχει, καθώς και η ευεργετική επίδραση στον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων σε άνδρες.

Συνεργιστική δράση σε θεραπείες καρκίνου

Ο συνδυασμός του βασιλικού πολτού ή των συστατικών του με τα αντκαρκινικά φάρμακα έχουν συνεργιστικά αποτελέσματα στις καρκινικές διαταραχές, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων  ή μειώνοντας τις παρενέργειες τους.

Ο βασιλικός πολτός αποτελεί ένα θαυμαστό προϊόν της κυψέλης που έχει χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται σε ιατρικά – φαρμακευτικά προϊόντα, και σε καλλυντικά. Περιέχει μια πληθώρα βιοδραστικών μορίων, όπως πρωτεΐνες, πεπτίδια, λιπαρά οξέα και φαινολικά που του προσδίδουν διάφορες βιολογικές και φαρμακευτικές δράσεις. Η πολυλειτουργικότητα του μελετάται και αποδεικνύεται συνεχώς σε διάφορες ερευνητικές μελέτες, καθιστώντας τον βασιλικό πολτό ένα πολλά υποσχόμενο για το μέλλον προϊόν της κυψέλης.

 Κύρια συστατικά βασιλικού πολτού

50-70%  Νερό

9-18%     Πρωτεΐνες

7-18%     Υδατάνθρακες

3-8%        Λιπίδια

0.8-3%    Μεταλλικά στοιχεία

0.5-3%    Βιταμίνες, φαινολικά, αμινιξέα, ορμόνες, κ.α.

Οι δράσεις του βασιλικού πολτού

• Αντιμικροβιακή
• Αντιοξειδωτική
• Επουλωτική
• Ανοτροποποιητική
• Αντιδιαβητική
• Αντι-υπερχηστερολαιμική
• Αντιυπερτασική
• Νευροτροφική
• Επιδράσεις στο αναπαραγωγικό
• Συνεργιστική